HAIR SCIENCE - karibelly Hellas

Αλέξανδρος Μπαλαμώτης
Δερματολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών

( ΙΑΤΡΕΙΟ : 2ας Μαΐου 10 - Κεντρική Πλατεία Ν.Σμύρνης. Τηλ. 210 9316140 )

TΡΙΧΟΠΤΩΣΕΙΣ

Τα όμορφα, πυκνά και υγιή μαλλιά παίζουν σίγουρα πολύ σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση των γυναικών και των ανδρών κάθε ηλικίας. Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι κυρίως άνδρες βλέπουν τα μαλλιά τους να πέφτουν και να χάνονται.
Αλωπεκία ή τριχόπτωση λέγεται η έλλειψη ή η αραίωση των τριχών της κεφαλής ή και του σώματος. Οι αλωπεκίες χωρίζονται στις ουλωτικές και στις μη ουλωτικές. Στις ουλωτικές αλωπεκίες το δέρμα είναι ατροφικό ή ουλωτικό, και οι τρίχες δεν αναγεννώνται λόγω καταστροφής των θυλάκων. Στις μη ουλωτικές αλωπεκίες - που είναι και οι πιο συνηθισμένες - το δέρμα είναι φυσιολογικό και οι τρίχες μπορούν να αναγεννηθούν. Οι πιο συνηθισμένες μορφές μη ουλωτικής αλωπεκίας είναι η ανδρογενετική (ανδρών και γυναικών), η γυροειδής, η διάχυτη μετά τον τοκετό, η προκαλούμενη από φάρμακα ή χημικές ουσίες, η προκαλούμενη από βαριές λοιμώξεις και η προκαλούμενη από ελάττωση βιταμινών Α, Ε, παντοθενικού και νικοτιναμιδίου. Η αύξηση, εξέλιξη, πτώση και ανάπλαση των τριχών πραγματοποιείται σε τρία στάδια: Στο πρώτο στάδιο, που λέγεται αναγενές, οι τρίχες του τριχωτού της κεφαλής αυξάνονται κατά μέσο όρο1,5-2 cmτο μήνα. Στο δεύτερο στάδιο σταματά η ανάπτυξη της τρίχας. Το στάδιο αυτό διαρκεί περίπου 2 εβδομάδες. Στο τρίτο ή τελευταίο στάδιο η τρίχα αποκολλάται και ξεκινά η ανάπτυξη της νέας τρίχας. Το στάδιο αυτό διαρκεί 2-3 μήνες. Έχει υπολογιστεί ότι πέφτουν φυσιολογικά περίπου 50-100 τρίχες την ημέρα, που τις βλέπουμε πάνω στη χτένα ή στο νιπτήρα μετά το λούσιμο. Οι τρίχες όμως αυτές ξαναγεννιούνται. Όταν ο ρυθμός επανέκφυσης των τριχών δεν είναι ανάλογος με την πτώση αυτή, αρχίζει να φαίνεται η αραίωση στα μαλλιά. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν για οποιονδήποτε λόγο γίνει καταστροφή των τριχικών θυλάκων και λέγεται αλωπεκία.
Ο πιο κοινός τύπος τριχόπτωσης ονομάζεται ανδρογενετική αλωπεκία και είναι η διάχυτη αραίωση του τριχωτού της κεφαλής, που παρατηρείται σε άτομα με κληρονομική προδιάθεση υπό την επίδραση των ανδρογόνων ορμονών, που περνούν ελεύθερες στους θύλακες των τριχών. Εκεί η ορμόνη τεστοστερόνη με τη δράση του ενζύμου 5-αναγωγάση,
μετατρέπεται σε διϋδροτεστοστερόνη, που έχει πολύ πιο ισχυρή δράση. Έτσι, προκαλείται μια προοδευτική σμίκρυνση των θυλάκων των τριχών, με αποτέλεσμα τη συντόμευση του αναγενούς σταδίου και την ελάττωση της διαμέτρου των τριχών. Στη περίπτωση αυτή μπορεί να ευθύνονται η κληρονομική προδιάθεση, το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, η συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων και η μείωση των οιστρογόνων που παρουσιάζεται στην εμμηνόπαυση. Στην αλωπεκία αυτή κληρονομείται ο τρόπος με τον οποίο ορισμένοι θύλακες των τριχών αντιδρούν στα ανδρογονικά ερεθίσματα. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να συμβεί ανδρογενετική αλωπεκία σε άτομα με φυσιολογικά επίπεδα ανδρογόνων. Σε αυτή τη περίπτωση, είναι ευαίσθητοι οι θύλακες των τριχών όταν δεχθούν τα ανδρογονικά ερεθίσματα. Σύμφωνα με τελευταίες μελέτες, στην ανδρογενετική αλωπεκία υπάρχει μείωση της αγγείωσης του τριχοσμηγματογόνου θυλάκου (λόγω της μείωσης της συγκέντρωσης τουVEGFΑγγειακού Ενδοθηλιακού Παράγοντα Ανάπτυξης - που καθορίζει την απαραίτητη αγγείωση των τριχών). Χάρη στον VEGF,το αγγειακό ενδοθήλιο είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένο κατά την αναγενή φάση και έχει όλα τα θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για τη θρέψη και την ανάπτυξη της τρίχας. Η ανδρογενετική αλωπεκία εμφανίζεται περίπου στο 75% των αντρών και σε πολύ μικρότερο ποσοστό γυναικών. Σε ορισμένες μελέτες φαίνεται ότι υπάρχουν διαφορές στις φυλές. Έτσι, οι νέγροι άντρες την εμφανίζουν σε ποσοστό περίπου 25%, ενώ οι Κινέζοι ακόμη πιο σπάνια, σε ποσοστό περίπου 15%. Ξεκινάει σχετικά νωρίς, στη νεανική ηλικία, από τους κροτάφους και την κορυφή της κεφαλής, και εξελίσσεται επεκτεινόμενη σε μεγαλύτερες ηλικίες. Κατά την εξέλιξη της αλωπεκίας, οι τρίχες δεν εξαφανίζονται ξαφνικά, αλλά πέφτουν και ξαναβγαίνουν. Οι νέες τρίχες που βγαίνουν, κάθε φορά γίνονται λεπτότερες, άχρωμες και χνοώδεις, ενώ μετά από 10 έως 20 χρόνια πέφτουν.
Μια από τις σημαντικές εξετάσεις που γίνονται για τον έλεγχο της ανδρογενετικής αλωπεκίας είναι το τριχοριζόγραμμα. Είναι μια εξέταση με την οποία μελετάμε τη μορφολογία και τη βιολογία των τριχών και του τριχικού θύλακα. Ένα τοπικό φάρμακο που ασκεί ευεργετική επίδραση στην επανέκφυση των τριχών είναι η μινοξιδίλη. Το φάρμακο αυτό προκαλεί επανέκφυση τριχών περίπου στο 40% των ατόμων που το χρησιμοποιούν σωστά. Η μινοξιδίλη δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε άτομα που εμφανίζουν χαμηλή αρτηριακή πίεση. Έχει καλύτερα αποτελέσματα όταν χρησιμοποιείται σε ηλικίες κάτω των 40 ετών και όταν το μέγεθος των βλαβών δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο. Από το στόμα χορηγούνται συνδυασμοί βιταμινών και αμινοξέων, ενώ στις γυναίκες χορηγούνται συνήθως αντισυλληπτικά και αντιανδρογόνα. Τελευταία, στη συστηματική θεραπεία προστέθηκε ένα νέο φάρμακο, η φιναστερίδη. Το φάρμακο αυτό αναστέλλει τη δράση του ενζύμου 5α Ύ αναγωγάση στα κύτταρα Ύστόχους, με αποτέλεσμα να αυξάνει την αναγενή φάση ανάπτυξης της τρίχας και να μειώνει την τριχόπτωση. Η φιναστερίδη φαίνεται να έχει καλά αποτελέσματα, αλλά έχει και ορισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες. Δεν μπορεί να χορηγηθεί σε γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας, γιατί μπορεί να γίνει θηλεοποίηση του άρρενος εμβρύου. Πιθανή είναι επίσης η τερατογόνος δράση του φαρμάκου. Επίσης, το φάρμακο αυτό μειώνει τη σεξουαλική ικανότητα στους άντρες. Πάντως, η μείωση αυτή, σύμφωνα με τελευταίες μελέτες, είναι μικρότερη από αυτή που αρχικά πιστευόταν πως είναι. Σε εκτεταμένη ανδρογενετική αλωπεκία μπορεί να γίνει αποκατάσταση των τριχών με χειρουργικές τεχνικές. Οι τεχνικές αυτές έχουν συνήθως καλά αποτελέσματα, όταν γίνει η σωστή επιλογή των ατόμων που χρειάζονται να κάνουν την επέμβαση.
Ανδρογενετική αλωπεκία μπορεί να εμφανισθεί και στις γυναίκες (σε μικρότερο ποσοστό). Εμφανίζεται με τη μορφή διάχυτης αραίωσης στη κορυφή του κεφαλιού αλλά με διατήρηση μετωπικής παρυφής μαλλιών με φυσιολογική πυκνότητα. Στο πρώτο στάδιο, η αραίωση των μαλλιών μπορεί να είναι φανερή μόνο όταν γίνεται χωρίστρα στα μαλλιά. Στο δεύτερο στάδιο, τα μαλλιά στη κορυφή εξακολουθούν να αραιώνουν, η μετωπική παρυφή όμως διατηρείται. Στο τρίτο τύπο, τα μαλλιά στη κορυφή μπορεί να έχουν σχεδόν ή τελείως πέσει. Η ανδρογενετική αλωπεκία των γυναικών εμφανίζεται περίπου στο 25% των γυναικών ηλικίας 35-40 ετών. Στην ηλικία των 50-60 ετών, με την έναρξη της εμμηνόπαυσης, η εμφανής ανδρογενετική αλωπεκία αυξάνει σε ποσοστό πάνω από το 50%. Δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει ορμονική διαταραχή για να εκφραστεί ο κληρονομικός τύπος ανδρογενετικής αλωπεκίας.
Η γυροειδής αλωπεκία είναι μια συχνή πάθηση με μεγαλύτερη συχνότητα στα παιδιά και στους εφήβους. Η αιτιοπαθογένειά της είναι άγνωστη. Ενοχοποιούνται για τη δημιουργία του νοσήματος η κληρονομικότητα, οι ενδοκρινικές διαταραχές (κυρίως παθήσεις του θυρεοειδούς) και ο ψυχολογικός παράγοντας (το έντονο άγχος και η έντονη συγκίνηση).
Κλινικά, εμφανίζονται μια ή περισσότερες στρογγυλές ή ωοειδείς περιγεγραμμένες πλάκες χωρίς τρίχες. Οι πλάκες αυτές έχουν περίπου το μέγεθος ενός νομίσματος. (Είναι αυτό που ο πολύς ο κόσμος λέει τριχοφάγο). Στη γυροειδή αλωπεκία δεν υπάρχουν άλλα συμπτώματα, γι΄ αυτό και ανακαλύπτεται τυχαία, συνήθως στο κομμωτήριο. Εκτός από το τριχωτό της κεφαλής, βλάβες γυροειδούς αλωπεκίας μπορεί να εμφανισθούν στα φρύδια, στα γένια, και πιο σπάνια σε άλλα σημεία του σώματος. Μερικές φορές οι άτριχες πλάκες ενώνονται μεταξύ τους και η μορφή της πάθησης γίνεται πιο εκτεταμένη και πιο δύσκολη στη θεραπεία. Η πρόγνωση της νόσου είναι καλύτερη όταν οι βλάβες δεν είναι πολλές, και όταν η θεραπεία αρχίσει αμέσως.
Θεραπευτικά, στις ήπιες περιπτώσεις γυροειδούς αλωπεκίας, συνιστάται η τοπική χρήση ενός ήπιου κορτικοειδούς. Σε εκτεταμένη γυροειδή αλωπεκία συνιστάται η τοπική εφαρμογή μινοξιδίλης (δυο φορές την ημέρα) και ανθραλίνης (μια φορά την ημέρα 2 ώρες μετά την εφαρμογή της μινοξιδίλης). Καλά αποτελέσματα στις εκτεταμένες μορφές γυροειδούς αλωπεκίας δίνει και ηPUVA(είναι ο συνδυασμός μιας φωτοευαισθητοποιού ουσίας με έκθεση στη συνέχεια σε λάμπες υπεριώδους ακτινοβολίας Α). Τελευταία, δίνονται από το στόμα το μαγνήσιο και ο γλυκονικός ψευδάργυρος με αμφισβητούμενα αποτελέσματα. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται και στη ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών αυτών.
Η διάχυτη αλωπεκία μετά τον τοκετό εμφανίζεται 1-6 μήνες μετά τον τοκετό και οφείλεται στη μείωση της στάθμης των οιστρογόνων που κατά τη διάρκεια της κύησης παρεμπόδιζαν τη φυσιολογική εξέλιξη των αναγενών τριχοθυλάκων σε τελογενείς. Το ίδιο φαινόμενο συμβαίνει στην αλωπεκία που παρατηρείται μετά τη διακοπή των αντισυλληπτικών. Η τριχόπτωση αυτή είναι 2-3 φορές περισσότερη από τη φυσιολογική τριχόπτωση. Η μείωση των οιστρογόνων μετά τον τοκετό έχει σαν αποτέλεσμα οι τριχικοί θύλακοι, που κατά τη διάρκεια της κύησης είχαν παραμείνει στην αναγενή φάση, γρήγορα να περνάνε στην καταγενή, να γίνονται τελογενείς και τελικά να πέφτουν 1-6 μήνες μετά τον τοκετό. Θεραπευτικά, πέρα από την ψυχολογική υποστήριξη βοηθάει και η χρησιμοποίηση τοπικά ενός συνδυασμού αμινοξέων και ήπιων κορτικοειδών μαζί με συνδυασμό βιταμινών και αμινοξέων από το στόμα.
Τέλος, η αλωπεκία από φάρμακα μπορεί να εμφανισθεί λίγες ημέρες μετά τη χορήγηση αυτών των φαρμάκων. Φάρμακα που μπορεί να δημιουργήσουν αλωπεκία είναι τα αντιμιττωτικά (όπως η κυκλοφωσφαμίδη, η κολχικίνη κ.λ.π), τα αντιπηκτικά (όπως η ηπαρίνη), τα αντιθυρεοειδικά (όπως η θειουρακίλη) κ.α. Ακόμη, χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στο τριχωτό της κεφαλής, μπορεί να δημιουργήσουν προϋποθέσεις τριχόπτωσης.
Τελειώνοντας, θα πρέπει να αναφέρω ότι εκτός από τις τοπικές θεραπείες, σε όλες τις αλωπεκίες μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά και οι συνδυασμοί βιταμινών και αμινοξέων που χορηγούνται από το στόμα. Οι πραγματικές υποβιταμινώσεις σαν αιτίες τριχόπτωσης είναι σπάνιες στην Ευρώπη, αλλά η οριακή βιταμινική ένδεια είναι συχνότατο αίτιο τριχόπτωσης. Τα σημαντικότερα συστατικά που χορηγούνται σήμερα από το στόμα είναι η κυστίνη, η κυστεΐνη, το παντοθενικό οξύ, οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, το κεχρί, το σιτέλαιο κ.α. Το σιτέλαιο περιέχει βιταμίνες Ε και μικρές ποσότητες προβιταμίνης Α (καροτένιο). Είναι πλούσιο σε βασικά λιπαρά οξέα, σε λινολεϊκό και λινολενικό οξύ. Η κυστίνη είναι το αμινοξύ που βρίσκεται σε υψηλό ποσοστό στην κερατίνη την κύρια πρωτεΐνη των μαλλιών. Το παντοθενικό οξύ είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον κύκλο του κιτρικού οξέος και συνεπώς με την προσφορά ενέργειας στα κύτταρα, η οποία είναι απαραίτητη εκτός των άλλων και για την αναγέννηση των μαλλιών. Τέλος, το κεχρί εκτός από κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, φωσφόρο, σίδηρο και ψευδάργυρο, περιέχει και αρκετές ποσότητες πυριτικού οξέος. Το πυριτικό οξύ είναι ένα ζωτικής σημασίας ιχνοστοιχείο και αναντικατάστατο δομικό συστατικό του δέρματος, των τριχών και των νυχιών.